Rezystory nastawne – zwane powszechniej potencjometrami – to elementy umożliwiające płynną lub skokową zmianę sygnału wyjściowego napięcia, a tym samym regulację parametrów urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Rezystory nastawne wykorzystywane są m.in. do regulacji temperatury, głośności, obrotów silników elektrycznych oraz do wielu innych codziennych, jak i specjalistycznych zastosowań.
Budowa i zasada działania rezystora nastawnego
Rezystory nastawne to niewielkie elementy regulacyjne składające się z dzielnika napięcia oraz elementu regulacyjnego stosunek połączonych szeregowo rezystorów w tym dzielniku względem siebie. W zależności od stosunku tych rezystorów zmienia się oporność potencjometru, a w konsekwencji zmianie ulega napięciowy sygnał wyjściowy.
Każdy potencjometr składa się ze ścieżki oporowej odizolowanej od postawy dielektrykiem. Rezystor nastawny ma trzy wyprowadzenia – dwa z nich są na stałe przyłączone do ścieżki oporowej, a jeden z nich jest połączony do ruchomej szczotki ślizgu, która służy do zmian nastaw stosunku rezystancji szeregowo połączonych rezystorów.
Szczotka potencjometrów ma trwałe połączenie elektryczne ze stykiem środkowym oraz z mechanicznie połączoną z nią gałką do regulacji, śrubą lub suwakiem – zależnie od rodzaju potencjometru. Przemieszczanie szczotki zmienia rezystancję na ścieżce oporowej między którymś ze styków bocznych a stykiem środkowym. Skrajne przybliżenie szczotki do jednego ze skrajnych styków spowoduje zminimalizowanie rezystancji nastawy potencjometru, a skrajne przybliżenie do drugiego styku spowoduje zmaksymalizowanie rezystancji nastawy potencjometru.
Należy pamiętać, że suma wartości rezystancji szeregowo połączonych ze sobą rezystorów zawsze będzie równa wartości maksymalnej rezystora nastawnego. Najczęściej rezystory nastawne zapewniają wartość maksymalną rezystancji w zakresie od 10 kiloomów do 100 kiloomów.
Rezystory nastawne obrotowe, suwakowe i dostrojcze
Analogowe rezystory nastawne można skategoryzować ze względu na sposób regulacji nastaw na rezystory nastawne obrotowe, suwakowe i dostrojcze.
Potencjometry obrotowe są jednymi z częściej stosowanych elementów regulacyjnych w urządzeniach i układach elektrycznych. Wyposażone są one w obrotową ścieżkę oporową, która jest regulowana za pomocą odkręcania lub przykręcania śruby. Potencjometry obrotowe znajdziemy w urządzeniach RTV i AGD i różnego rodzaju sprzęcie elektronicznym.
Potencjometry suwakowe to długie i zwykle większe elementy regulacyjne, które wyposażone są w podłużną ścieżkę oporową. Po ścieżce tej porusza się suwak, który reguluje rezystancję rezystorów wchodzących w skład dzielnika napięcia. Zwykle potencjometry suwakowe montowane są w ściemniaczach światła, profesjonalnym sprzęcie audio lub w urządzeniach laboratoryjnych.
Rezystory nastawne dostrojcze to niewielkich wymiarów potencjometry umieszczane na płytkach drukowanych układów elektronicznych. Regulacja nastaw tego typu potencjometrów odbywa się za pomocą specjalnego wkrętu. Zwykle dostrojcze rezystory nastawne stosuje się do dostrajania obwodów.
